The sky is (not) the limit – Michiel van Dorst

CEO LVNL Michiel van Dorst begon als piloot bij KLM en heeft zijn carrière in de vliegdienst gecombineerd met verschillende managementposities, waaronder zes jaar in de Executive Committee. Hij geeft nu alweer zes jaar leiding aan Luchtverkeersleiding Nederland (LVNL). Flevum sprak hem over de cruciale rol die LVNL speelt in onze Nederlandse economie, en hoe de CEO omgaat met de grote diversiteit aan stakeholders.

Efficiënter en duurzamer
De meeste mensen kennen LVNL van pittige toelatingseisen voor luchtverkeersleiders en de verkeerstoren op Schiphol. Toch strekt het werkgebied van LVNL tot aan de Nederlandse grenzen, om de bereikbaarheid van Nederland te garanderen voor civiel luchtverkeer. Vanaf 1 juli 2023 valt ook de militaire luchtverkeersleiding onder dit takenpakket.

‘’Ons werk is veel internationaler dan veel mensen denken. Hoewel onze directe verantwoordelijkheid zich beperkt tot de grenzen van Nederland, moeten we ontzettend veel samenwerken met verschillende landen en organisaties. Er vliegt geen enkele lijnvlucht van Schiphol naar Maastricht, dus afstemming met het buitenland is cruciaal.’’

Van Dorst vloog zelf 23 jaar voor KLM, en kan vanuit die ervaring beamen dat de luchtverkeersleiders bij LVNL tot de beste van de wereld behoren. Toch doet LVNL zoveel meer dan het zichtbare werk vanaf de verkeerstoren, en beschrijft hij de organisatie als ‘’een ingenieursbedrijf met luchtverkeersleiders’’. Deze definitie kenmerkt de focus die de CEO heeft voor de komende jaren. Om de dienstverlening van LVNL verder te verbeteren, zal er voornamelijk gebruik moeten worden gemaakt van de grote hoeveelheid data die elke dag wordt gegenereerd. Door data internationaal uit te wisselen, zorgen zij ervoor dat we het Europese vliegverkeer efficiënter en daarmee duurzamer kunnen maken.

‘’Het bliepje op de scope van de radar wordt verrijkt met data. Het is niet alleen meer waar het vliegtuig zich bevindt, maar waar het heen gaat, hoe hard het vliegt, door welk gebied het gaat. Als we naast een goede service voor luchtvaartmaatschappijen en passagiers ook iets willen betekenen voor bewoners in de omgeving van Schiphol, dan moeten we gebruik maken van innovatieve technologie. Het lijkt misschien logisch en simpel, maar het is een megaklus.’’

Van Brussel tot Aalsmeer
De ICT-programmering speelt dus een cruciale rol voor LVNL, waar de nieuwe ontwikkelingen altijd hand in hand gaan met de inzichten van de luchtverkeersleiders. Over twee jaar staat een vernieuwing van het luchtverkeersleidingssysteem op de planning, in samenwerking in een pan-Europees consortium. “We vervangen het huidige AAA-systeem dat 25 jaar dienst heeft gedaan door iCAS. Zo zijn we in staat zijn sneller vernieuwingen door te voeren om omgevingsgeluid te verminderen en emissies te reduceren door vluchten te optimaliseren.”

Het is slechts een van de vele internationale samenwerkingsverbanden die LVNL heeft, om over de grote verscheidenheid aan stakeholders maar te zwijgen. De wettelijke kaders zijn van toepassing op mondiaal, Europees en nationaal niveau. LVNL is een zelfstandig bestuursorgaan (zbo), waardoor het kabinetsbeleid veel invloed heeft op de organisatie. Hoe ga je als CEO om met al die verschillende partijen en vraagstukken? Van Dorst ziet het als een uitdagend aspect van zijn functie.

“Als zbo heb je veel te maken met de visie van het kabinet op de luchtvaart: hoe denken ze over emissie, geluidshinder, ruimte voor civiele luchtvaart versus militaire luchtvaart? Maar dat is slechts een deel van ons brede stakeholderveld. We moeten rekening houden met zowel de Europese Commissie als de wethouder in Aalsmeer die geluidsoverlast in de portefeuille heeft. De Europese Commissie heeft bijvoorbeeld grote invloed op veranderingen in de indeling van het Europees luchtruim en de manier waarop onze organisatie wordt gefinancierd. Onze klanten, de airlines, willen iedere dag veilig, efficiënt en milieubewust naar Schiphol vliegen om hiermee winst te maken. De airlines hebben natuurlijk een andere horizon dan de provinciale staten, een minister of een omwonende. ‘’

Strategie als het centrum
Dit brede stakeholderveld zorgt voor veel dynamiek in het werk van de CEO. Het is een continu zoeken naar balans: waar de airlines zich laten leiden door kwartaalcijfers, zo komen de overheden met lange termijnplannen zoals de EU Green Deal. Een enorme uitdaging om alle eisen en regels in acht te nemen.

‘’Bij sommige bedrijven staat de afdeling strategie een beetje aan de zijlijn en is het niet leidend in de uitvoering van de werkzaamheden. Bij ons staat strategie echt in het centrum van de bedrijfsvoering, juist omdat we continu bezig zijn met belangenafweging. Dat is onze totale business, dus daar stoppen we ook veel tijd en energie in. Het is cruciaal om de contacten met de verschillende stakeholders goed te houden. Dat zie je ook terug in de organisatie: slechts een derde van de medewerkers is verkeersleiding, het overgrote deel van de medewerkers is onder meer ingenieur, opleider van luchtverkeersleiders of houdt zich bezig met andere aspecten van de bedrijfsvoering, waaronder het stakeholdermanagement.’’

Champions League
Ook bij LVNL wordt het steeds lastiger om de juiste mensen te vinden, al is het vraagstuk volgens Van Dorst bij zijn organisatie wel tweeledig. De opleiding tot luchtverkeersleider is maar voor weinigen weggelegd, dus hier was altijd al sprake van krapte.

‘’Ik zeg wel eens, Schiphol is als een Champions League veld, gezien de uur capaciteit en de lay-out van de start- en landingsbanen. Het is erg lastig om luchtverkeersleiders te vinden die debuteren op zo’n niveau. In voetbal debuteer je nooit zo hoog en voor ons is het dus een uitdaging om talenten te vinden die dit niveau aankunnen. De werving van luchtverkeersleiders geven we dan ook veel aandacht met gelukkig ieder jaar veel aanmeldingen van kandidaten. De luchtvaart is iets wat de Nederlandse jeugd interessant blijft vinden.’’

Tegelijkertijd ziet Van Dorst wel dat het tekort aan technische vakmensen ook LVNL treft. Door samenwerkingen aan te gaan met de TU Delft en de Hogeschool van Amsterdam trekt de organisatie jong talent aan, bijvoorbeeld doordat stagiaires na afronding van hun stage in dienst komen. Zo werd begin juli het Innovation Lab (iLabs) geopend, een samenwerking tussen LVNL en de TU Delft op Schiphol-Oost. Hier kunnen studenten samen met luchtverkeersleiders werken aan onderzoeksprojecten voor innovatieve ATM-oplossingen (Air Traffic Management).

Deze focus op kwaliteit en innovatie is kenmerkend voor de organisatie, beaamt Van Dorst. Toen hij voor het eerst binnenkwam bij LVNL, viel hem op hoe trots iedere medewerker was over hun werk.

‘’De hoge capaciteit van vliegtuigen die we per uur afhandelen, en hoe we daarin ook de airlines helpen in hun verdienmodel: daar zijn we goed in, en dus ook trots op. Daarnaast merkte ik al snel dat mensen LVNL ook omschrijven als een oprecht bedrijf. Je wordt met open armen ontvangen, en iedereen neemt de tijd om uit te leggen waar ze mee bezig zijn. Die combinatie van hoge kwaliteit en goede werksfeer is heel waardevol.’’

Blik op buiten én vooruit
Van Dorst heeft zichzelf de taak gegeven om nog nadrukkelijker een omslag te maken naar de samenleving, een partij te worden waar je makkelijk mee communiceert.

‘’Ik heb mezelf weleens afgevraagd hoe het nu komt dat die drempel er ligt. Volgens mij ligt dat in dat stukje hoge kwaliteit: wij werken onze plannen altijd helemaal uit voordat we ermee naar buiten stappen. In ons vakgebied moet dat ook wel: je kunt het vliegverkeer niet aan het toeval over laten. Dat zorgt er wel voor dat mensen sneller denken van ‘daar heb je LVNL weer met hun hele plan waar niets meer aan te veranderen is’. Ik snap wel dat dit soms tot frustratie leidt bij partners.’’

Hij benadrukt dat je mensen hun stukje invloed moet geven, zolang het binnen de wettelijke en mogelijke kaders past. ‘’In mijn tijd bij KLM had je iets meer flexibiliteit. Dan probeerde je in de zomer een keertje een nieuwe bestemming om te peilen of hier voldoende marktvraag naar was. Dat gebeurde natuurlijk ook helemaal veilig, maar bij LVNL kan je niet iets proberen. Een verandering moet vooraf uitvoerig getoetst en 100% veilig zijn.’’

Die combinatie van een open houding en kwaliteitsbehoud zijn tekenend voor de leiderschapsstijl van de CEO, die de trots van de organisatie wil combineren met een blik op de buitenwereld. Hoe combineer je de capaciteiten en systemen die je al hebt, en hoe vertaal je dat naar de verschillende stakeholders buiten de bedrijfsdeuren? Hoe realiseer je waardecreatie, bovenal voor Nederland? In nauw contact met de stakeholders probeert Van Dorst alle wensen te verwerken in het project- en IT-portfolio. Een voorbeeld hiervan is dat de vliegtuigen ’s nachts niet meer rechtstreeks naar de baan worden geleid, maar zoveel mogelijk om woonkernen heen vliegen voordat landen op de Polderbaan of de Zwanenburgbaan. Daarmee blijft de situatie veilig, maar vermindert LVNL ook geluidshinder voor de bewoners. Ook lukte het LVNL om de capaciteit bij slecht zicht door mist op Schiphol te verhogen.

Het zijn slechts enkele voorbeelden van de impact die LVNL op dagelijkse basis maakt. Hierdoor ziet Van Dorst een verantwoordelijkheid voor hem en andere bestuurders om gedeelde aandachtspunten aan te pakken.

‘’Ik hoef maar naar duurzaamheid te kijken en hoe we er op dit moment voor staan. En dit is maar één van de vele transities waar we ons nu in bevinden. Het kabinetsbesluit om Schiphol te laten krimpen raakt de gehele luchtvaartsector en is misschien ook wel van invloed op het Nederlandse vestigingsklimaat. Ook is er de krapte op de arbeidsmarkt en het stikstofvraagstuk dat de maatschappij op veel fronten raakt. Als bestuurders moeten we met elkaar proactief op deze ontwikkelingen acteren, om zo welvaart en welzijn te combineren. Daar heeft het kabinet natuurlijk een leidende rol in. Het Nederlandse verdienmodel moet onderdeel worden van een brede maatschappelijke discussie. Dat kan je namelijk niet alleen, dat moet met elkaar.’’

Op 20 september zal Michiel van Dorst tijdens een RvB sessie een key-note geven over het stakeholder management van LVNL. U kunt zich inschrijven via deze link.