Interview met Jelle Hannema

Jelle Hannema is sinds 2014 werkzaam bij het drinkwaterbedrijf Vitens en is sinds 2017 de CEO. Daarvoor werkte hij bij DHV (tegenwoordig Royal Haskoning DHV) aan milieu- en gebiedsontwikkelingsvraagstukken. Bij Vitens vond hij een organisatie met een duidelijk doel op het snijvlak van de publieke en private sector. Schoon en veilig drinkwater voor iedereen. Juist dat duidelijke maatschappelijke doel, motiveert hem om elke dag de organisatie vooruit te helpen. Wij spraken hem over de geschiedenis van de publieke watervoorziening in Nederland, de uitdagingen van zijn organisatie om ook in de komende jaren de watervoorziening op pijl te houden en de hoge betrokkenheid in binnen- en buitenland van zijn werknemers.

De omwenteling van publiek drinkwater

Betrouwbaar drinkwater is al meer dan honderd jaar vanzelfsprekend in Nederland. Maar om te begrijpen hoe we daar gekomen zijn is het goed om terug te kijken naar de situatie van voor 1900 toen de watervoorziening in Nederland ongereguleerd en slecht was.

De eerste drinkwatervoorzieningen ontstonden uit particuliere initiatieven. Het oudste initiatief van Vitens’ was in de Soestduinen waar een ijzerfabrikant een business opportunity zag in het maken van gietijzeren leidingen voor watertransport naar de stad Utrecht. Het drinkwaterbedrijf zoals we het nu kennen is in 2006 ontstaan en is een optelsom van verschillende initiatieven uit de provincies Flevoland, Friesland, Gelderland, Utrecht, Overijssel en Drenthe.

Het belang van gezond publiek drinkwater zit nog heel diep in het genetisch materiaal van Vitens. Voor Hannema is de staat van de volksgezondheid en daarmee de kwaliteit van drinkwater steeds leidend voor keuzes binnen Vitens. De kwaliteit is zelfs belangrijker dan de kwantiteit: “Ik heb liever een storing in de beschikbaarheid van water dan dat wij water leveren wat achteraf niet gezond blijkt te zijn en waar onze klanten ziek van worden.”

De kwaliteit van het drinkwater, net zoals de besturing van drinkwaterbedrijven, wordt kritisch gewaarborgd. In de jaren ‘60 werd een structuur bedacht waarin publieke partijen aandeelhouders zijn van regionale NV’s. Later kwam ook het besef dat schaalvergroting helpt. “Wanneer je een aaneengesloten groot gebied hebt kan je schaalvoordelen binnen transport en leidingen bereiken.”

In navolging op de energiesector was er een lobby om ook de watersector te privatiseren. “Gelukkig heeft Minister Jan Pronk dat tegengehouden” aldus Hannema, “Betrouwbaar water is te belangrijk om te privatiseren en de huidige structuur kan dit juist zo goed waarborgen. Bovendien is het vanuit kwaliteitsborging heel belangrijk om productie en levering in één hand te houden, en niet te splitsen zoal bij energie gebeurd. ” Omdat Vitens tussen de private en publieke sector inzit kan het ook effectief inspelen op de winning van het water. “Winning van grondwater, wat wij voornamelijk doen, is veel kleinschaliger en decentraler dan dat van oppervlaktewater.”

De totale waterbeschikbaarheid staat onder druk

Er heerst een idee dat de landbouwsector grootschalig drinkwater gebruikt. Hannema ontkracht dit: “Boeren gebruiken voornamelijk water uit sloten of beken, water van goede kwaliteit is alleen nodig voor de dieren op stal en het reinigen van installaties.”

Toch zijn er veel waarschuwingen met betrekking tot de drinkwaterbeschikbaarheid. Het onttrekken van water door de landbouwsector gaat ten koste van de totale hoeveelheid beschikbaar water. Voor Hannema is dat één van de grootste uitdagingen. “We willen ons werk doen in harmonie met de omgeving, en daarom niet concurreren met de landbouw of de natuur. Voor de verlaging van de druk op de watersbeschikbaarheid ligt er een gezamenlijke verantwoordelijkheid. ” Maar daarnaast vervult Vitens een maatschappelijke en wettelijke taak om water te leveren en wil de organisatie niet inleveren op de kwaliteit.

“Drinkwater is van en voor iedereen.” Het is nu van belang om het watersysteem klimaat bestendig te houden en robuust te maken. De vele belangen maakt het voor Vitens juist zo belangrijk om te blijven innoveren en de gezamenlijkheid steeds weer op te zoeken.

Op de korte termijn zijn er echt meer waterbronnen nodig om de druk van de waterbeschikbaarheid af te halen. “De steeds hetere zomers maken dat echter niet makkelijk.” Maar ook op de lange termijn staat Hannema voor een vraagstuk. Hoe gaan we naar een fundamentele andere inrichting van het watersysteem?

Om het watersysteem opnieuw in te richten, en daarbij te verduurzamen, wil Vitens samenwerken met andere partijen. Hannema is daarvoor regelmatig in gesprek met nieuwe locaties, de provincies, landbouw en de waterschappen. Het herschikken van functies lijkt een oplossing te zijn voor alle stakeholders.

Het concept ‘eeuwige bron’ vraagt om grootscheepse veranderingen. “Zo kan minder naaldhout en meer loofhout in de natuur een oplossing bieden voor meer wincapaciteit. Of zijn er nieuwe gewassen te ontwerpen die met micro irrigatie al voorzien zijn van voldoende water.” Maar dit is een complexe puzzel waarbij fundamentele ruimtelijke keuzes gemaakt moeten worden, legt de CEO uit.

Hoewel Hannema trots is om in deze stoel te mogen zitten, gaat het niet altijd zonder hoofdpijn. “Het is onwijs ingewikkeld want je raakt allerlei belangen.”

Hoge betrokkenheid binnen en buiten Nederland

Ook buiten Nederland zet Vitens zich via aandeelhouderschap van VEI in voor schoon drinkwater. Deze projecten doen zij met twee hoofddoelen.

Allereerst zijn zij overtuigd dat iedereen ter wereld recht heeft op schoon en veilig drinkwater. “Nederland staat eenzaam aan de top van drinkwaterkwaliteit, wat laat zien dat wij de kennis en kunde hebben om de bedrijfsvoering van waterbedrijven in het buitenland te verbeteren.” Omdat Nederland toonaangevend is wanneer het gaat om drinkwater, heeft zij volgens Hannema een betekenisvolle taak in het buitenland. Vitens helpt drinkwaterbedrijven zowel met advies als ook praktische inzet buiten Nederland door bijvoorbeeld te leren hoe zij lek verlies tegen kunnen gaan of billing kunnen verbeteren.

Daarnaast past de activiteit buiten Nederland in de HR strategie van aantrekkelijk werkgeverschap van de organisatie. De werknemers kunnen hun vleugels uitslaan en in een compleet andere context werken aan competenties en skills. “Voor met name millenials is de mogelijkheid tot werken in het buitenland een reden om bij Vitens in dienst te komen.”

En deze strategie werkt. Net als vele andere nutsbedrijven ziet Vitens een lang dienstverband van haar werknemers. “Onze werknemers zijn onwijs betrokken bij het doel.” Hannema geeft aan dat er iets beheersmatigs in de cultuur binnen de organisatie zit: “Je wilt immers geen risico nemen met de beschikbaarheid en kwaliteit van water.”

Ook de nieuwe strategie, Elke Druppel Duurzaam, is goed aangeslagen binnen de organisatie. “De strategie is echt van Marike, mede-directielid, en mij. Mensen voelen dat er persoonlijke energie in zit en voelen zich daardoor des te meer betrokken.” Water gebruik is een strategisch thema geworden, het gaat niet alleen meer om leveren maar ook om het op verantwoorde manier gebruiken. “Juist daarom ben ik zo blij dat onze mensen achter ons staan en we samen dat gesprek aan kunnen gaan.”

In gesprek met u

Hannema praat graag met andere organisaties over hoe zij continu de verbinding zoeken met maatschappelijke verantwoordelijkheid. Hoe schakel je tussen je circle of influence en je circle of involvement? En, hoe ga je met klanten het gesprek gaan over verduurzaming van hun gedrag? “Want onze klanten mogen dan wel gedwongen klanten zijn, we willen ze wel tevreden stellen.”